W erze nadmiaru informacji i nieustannej potrzeby zdobywania nowej wiedzy, zapominanie wydaje się porażką. Tymczasem z perspektywy neuronauki i psychologii poznawczej jest wręcz przeciwnie. To właśnie zdolność do zapominania – a dokładniej: zarządzania zapominaniem – może stanowić jedną z najważniejszych kompetencji współczesnych liderów, zespołów i całych organizacji.
Liczne badania neurobiologiczne potwierdzają, że zapominanie nie jest wadą systemu, lecz funkcją adaptacyjną mózgu. Davis i Zhong (2017) dowodzą, że w procesie zapominania uczestniczą struktury takie jak hipokamp i kora przedczołowa, odpowiedzialne za selekcję i aktualizację informacji. Ich zadaniem nie jest przechowywanie każdej informacji, lecz filtrowanie tego, co ważne w danym kontekście i momencie.
Z biznesowego punktu widzenia oznacza to jedno: efektywna pamięć nie polega na gromadzeniu danych, lecz na umiejętności ich odzyskiwania w odpowiednim czasie. Mózg nie jest twardym dyskiem, lecz dynamicznym systemem priorytetyzacji i reagowania.
Już w XIX wieku Hermann Ebbinghaus (1885) opisał zjawisko gwałtownego zaniku nowo zdobytej wiedzy, jeśli nie zostanie ona wzmocniona. Według jego ustaleń, nawet 70% informacji może zostać zapomniane w ciągu 24 godzin od nauki.
To, co może wydawać się ograniczeniem, jest jednak szansą na świadome zarządzanie procesem zapamiętywania. Regularne wracanie do kluczowych treści – zamiast jednorazowego „przyswojenia” – pozwala nie tylko na utrwalenie wiedzy, ale także na jej lepsze zrozumienie i zastosowanie. Krzywa zapominania nie musi być przeszkodą – może być mapą, która wskazuje, kiedy wracać do treści, by pamięć stała się trwalsza.
Wbrew intuicji, lepiej zapamiętujemy informacje, gdy są prezentowane w zmiennej kolejności. Zjawisko to nosi nazwę interleaving (przeplatania) i zostało dokładnie zbadane w kontekście edukacyjnym. Rohrer i Taylor (2007) wykazali, że uczniowie uczący się matematyki przy użyciu metody przeplatania uzyskiwali lepsze wyniki w testach końcowych niż ci, którzy stosowali naukę blokową.
Z perspektywy biznesowej oznacza to, że mieszanie tematów – np. w ramach szkoleń, spotkań strategicznych czy rozwoju kompetencji – może prowadzić do lepszego przyswajania wiedzy. Pamięć lepiej działa, gdy jest zmuszona do aktywnego przeskakiwania między kontekstami. Taka zmienność zwiększa zdolność rozróżniania pojęć, rozpoznawania wzorców i stosowania wiedzy w różnych sytuacjach – a to są fundamenty podejmowania skutecznych decyzji.
Współczesny lider nie jest od tego, by wiedzieć wszystko, lecz by mieć dostęp do właściwych informacji we właściwym czasie. To przesunięcie akcentu – od magazynowania do zarządzania – zmienia podejście do kompetencji poznawczych w pracy.
Nie chodzi o to, by pamiętać wszystkie dane z ostatniego kwartału, lecz by wiedzieć, gdzie ich szukać, jak z nich korzystać i jak szybko do nich wrócić. Systemy zarządzania wiedzą w organizacji, praktyki powtórkowe, skrócone notatki, mikro-nauka i powracanie do tematów w rytmie tygodniowym – wszystko to wspiera pamięć zespołową i indywidualną.
Osoby, które zapamiętują wszystko, wcale nie są bardziej efektywne. Przypadek Sołomona Szerieszewskiego, rosyjskiego mnemonisty opisanego przez Łurię (1968), pokazuje, że zbyt doskonała pamięć może prowadzić do przeciążenia, dekoncentracji i trudności w działaniu. Z kolei osoby z hipertymezją, jak Rebecca Sharrock, opisują swoją pamięć jako coś przytłaczającego, a nie użytecznego.
Liderzy przyszłości to nie ci, którzy zapamiętali wszystkie szkolenia – to ci, którzy potrafią do nich wracać, łączyć kropki, zadawać nowe pytania i korzystać z wiedzy w zmiennym kontekście. Elastyczna pamięć to taka, która nie kurczowo trzyma się informacji, ale swobodnie sięga po nie, gdy są potrzebne.
Zarządzanie pamięcią to nie kwestia siły umysłu, ale strategii poznawczej. Współczesne środowisko pracy wymaga nie akumulacji wiedzy, lecz sprawnego jej przetwarzania, zastosowania i aktualizacji.
Dlatego warto:
Zapamiętaj! Mądrość to nie pełna pamięć. To skuteczny dostęp do tego, co naprawdę się liczy.
Bibliografia:
Davis, R. L., Zhong, Y. (2017). The biology of forgetting—A perspective. Neuron, 95(3), 490–503.
Ebbinghaus, H. (1885). Über das Gedächtnis: Untersuchungen zur experimentellen Psychologie. Duncker & Humblot
Rohrer, D., & Taylor, K. (2007). The shuffling of mathematics problems improves learning. Instructional Science, 35(6), 481–498
Luria, A. R. (1968). The mind of a mnemonist: A little book about a vast memory. Harvard University Press
